Nowe formy pomocy dla pracowników poszkodowanych w powodzi

5 października 2024 r. weszła w życie tzw. specustawa powodziowa, tj. ustawa z dnia 1 października 2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw.

Modyfikacje dot. czasu pracy w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych oraz jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej

Na terenach dotkniętych wystąpieniem powodzi pracodawca prowadzący:

placówkę opiekuńczo-wychowawczą,
regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną lub
interwencyjny ośrodek preadopcyjny,

o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w celu zapewnienia opieki nad dziećmi umieszczonymi w systemie pieczy zastępczej oraz

pracodawca prowadzący jednostkę organizacyjną pomocy społecznej, o której mowa w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, tj. regionalny ośrodek polityki społecznej, powiatowe centrum pomocy rodzinie, ośrodek pomocy społecznej, centrum usług społecznych - w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, dom pomocy społecznej, placówkę specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, ośrodek wsparcia i ośrodek interwencji kryzysowej

może po uzyskaniu uprzedniej zgody pracownika, na czas określony:

polecić pracownikowi świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych w niezbędnym wymiarze; w takim przypadku nie stosuje się art. 151 § 3 i 4 Kodeksu pracy dotyczącego 150-godzinnego rocznego kodeksowego limitu pracy nadliczbowej ani też innego takiego limitu ustalonego w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy lub w umowie o pracę;
zawiesić stosowanie przepisu art. 133 Kodeksu pracy dotyczącego co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, przy zachowaniu w każdej dobie nieprzerwanego odpoczynku dobowego, o którym mowa w art. 132 § 1 Kodeksu pracy, tj. co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. W tym przypadku, pracodawca udziela pracownikowi czasu wolnego od pracy, odpowiadającego okresowi nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, o którym mowa w art. 133 Kodeksu pracy, niezwłocznie po ustaniu okoliczności uniemożliwiających korzystanie z odpoczynku tygodniowego, nie później niż w terminie 3 miesięcy od daty zawieszenia odpoczynku. Udzielenie czasu wolnego nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy. Wymiar czasu wolnego może w takim przypadku obejmować mniejszą liczbę godzin niż 35, nie może być jednak krótszy niż 24 godziny.

Zwolnienie od pracy dla pracownika poszkodowanego

Pracownikowi będącemu poszkodowanym przysługuje w okresie do 31 grudnia br. zwolnienie od pracy, w wymiarze do 20 dni, w celu usuwania skutków powodzi w odniesieniu bezpośrednio do swojego mienia lub mienia osoby spokrewnionej lub niespokrewnionej pozostającej z nim w faktycznym związku, wspólnie zamieszkującej i gospodarującej.

Pracodawca jest obowiązany udzielić tego zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia, chyba że nie jest to obiektywnie możliwe ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

Zwolnienie od pracy dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego. Wynagrodzenie to wypłaca pracodawca, jednakże marszałek województwa na wniosek pracodawcy, złożony za pośrednictwem wojewódzkiego urzędu pracy, właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności, dokonuje ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zwrotu poniesionych przez pracodawcę kosztów na wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne pracowników, miesięcznie do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej
z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Usprawiedliwiona nieobecność w pracy w związku z powodzią

Faktyczna niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią stanowi podstawę usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy. Za czas tej nieobecności pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika. Pracodawca, w razie uzasadnionych okoliczności, może wydłużyć okres, za który jest wypłacane wynagrodzenie.

Urlop wypoczynkowy na żądanie

Pracodawca jest obowiązany do udzielenia na żądanie pracownika zamieszkującego na terenie gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. w ramach przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego nie więcej niż 8 dni urlopu wypoczynkowego, w terminie wskazanym przez pracownika. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. W takim przypadku nie stosuje się kodeksowego przepisu o urlopie na żądanie, tj. art. 167² Kodeksu pracy.

Urlop wypoczynkowy na godziny

Pracownikowi zamieszkującemu na terenie gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. można udzielić urlopu wypoczynkowego w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy. Urlop taki może być udzielony w wymiarze nie wyższym niż 5 dni.

Obniżenie wymiaru czasu pracy

Pracownik zamieszkujący na terenie gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. może złożyć pracodawcy wniosek (w postaci papierowej lub elektronicznej) o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Wniosek pracy składa się na 2 dni przed dniem rozpoczęcia wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 2 dni od dnia złożenia wniosku.

Pracodawca jest obowiązany do uwzględnienia wniosku pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.
O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika (w postaci papierowej lub elektronicznej) w terminie 2 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez pracownika.

Zakazy dot. czasu pracy i delegacji

Pracownika zamieszkującego na terenie na terenie gminy poszkodowanej w związku
z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. nie wolno, bez jego zgody wyrażonej w postaci papierowej lub elektronicznej:

1) zatrudniać w godzinach nadliczbowych;

2) delegować poza stałe miejsce pracy.

Zgoda pracownika nie jest wymagana w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Nie stosuje się tego jednak w przypadku zagrożenia mienia pracownika lub zagrożenia życia lub zdrowia pracownika lub osoby zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym.

Badania okresowe

W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie na terenie gminy poszkodowanej
w związku z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. zawiesza się wykonywanie obowiązków dotyczących badań okresowych pracowników. Po zakończeniu ww. okresu pracodawca i pracownik są obowiązani do niezwłocznego podjęcia wykonywania zawieszonych obowiązków w tym zakresie i wykonania ich w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia zakończenia tego okresu.

W przypadku braku dostępu do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz; orzeczenie to włącza się do akt osobowych pracownika. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 30 dni od dnia zakończenia ww. okresu.

Orzeczenia lekarskie wydane w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, których ważność upłynęła w okresie między 5 października a 31 grudnia br. zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 30 dni od dnia zakończenia tego okresu.

Szkolenia wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie gminy poszkodowanej w związku
z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. dopuszcza się przeprowadzanie szkoleń wstępnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, z wyjątkiem instruktażu stanowiskowego:

1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym;

2) pracownika zatrudnianego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych;

3) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1 i 2;

4) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

W przypadku gdy termin przeprowadzenia szkolenia okresowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy przypada w ww. okresie – termin ten wydłuża się do 30. dnia od dnia zakończenia tego okresu.

Rady pracowników, społeczni inspektorzy pracy

W przypadku gdy w okresie miedzy 5 października a 30 listopada br. upływa kadencja rady pracowników lub społecznego inspektora pracy, powołanych u pracodawców działających na terenie gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br., i nie istnieją warunki do przeprowadzenia wyborów rady pracowników lub społecznego inspektora pracy, kadencja rady pracowników lub społecznego inspektora pracy ulega przedłużeniu do czasu przeprowadzenia wyborów na nową kadencję, jednak nie dłużej niż do 30. dnia od dnia zakończenia tego okresu. Stosuje się to odpowiednio do kadencji organów statutowych związku zawodowego, związku lub organizacji przedsiębiorców, związków pracodawców, ich federacji i konfederacji.

Terminy na odwołanie się od wypowiedzenia umowy o pracę, żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania, żądanie nawiązania umowy o pracę

W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie gminy poszkodowanej w związku
z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. terminy, o których mowa w art. 264 Kodeksu pracy, tj. terminy na:

odwołanie się od wypowiedzenia umowy o pracę,
żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania,
żądanie nawiązania umowy o pracę

nie rozpoczynają się, a rozpoczęte ulegają zawieszeniu na ten okres i rozpoczynają swój bieg od 31 grudnia br.

W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br. wniosek o przywrócenie terminu, o którym mowa w art. 265 § 2 Kodeksu pracy, tj. wniosek o przywrócenie uchybionego terminu na odwołanie do sądu pracy w sprawie świadectwa pracy, zwolnienia z pracy lub nawiązania stosunku pracy, wnosi się w terminie 60 dni od 31 grudnia br.

Okres przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 291 § 1 Kodeksu pracy, ulega wydłużeniu o okres do 31 grudnia 2024 r.

Tymczasowe przeniesienie pracownika samorządowego

W okresie do 31 grudnia br. pracownika samorządowego, o którym mowa w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych, można tymczasowo przenieść, za jego zgodą, do wykonywania takiej samej lub innej pracy, niż określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami, w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, o której mowa w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, tj. regionalnym ośrodku polityki społecznej, powiatowym centrum pomocy rodzinie, ośrodku pomocy społecznej, centrum usług społecznych - w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, domu pomocy społecznej, placówce specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, ośrodka wsparcia i ośrodka interwencji kryzysowej - w tej samej lub innej miejscowości, jeżeli nie narusza to ważnego interesu jednostki, która dotychczas zatrudniała pracownika samorządowego, oraz przemawiają za tym ważne potrzeby po stronie jednostki przyjmującej.

Przeniesienia dokonuje się w drodze porozumienia ww. jednostek, zawierającego w szczególności:

wskazanie podstawy prawnej przeniesienia;
dane pracownika i jego kwalifikacje oraz dotychczasowe stanowisko pracy;
określenie nowego stanowiska pracy;
określenie daty, z jaką nastąpi przeniesienie, rozpoczęcie i zakończenie świadczenia pracy;
informacje o wynagrodzeniu, w wysokości nie niższej niż dotychczasowe;
oświadczenie, że przeniesienie nie narusza ważnego interesu jednostki, która dotychczas zatrudniała pracownika;
wskazanie potrzeb jednostki przyjmującej uzasadniających przeniesienie;
określenie zasad odpowiedzialności jednostki, która dotychczas zatrudniała pracownika, i jednostki przyjmującej za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy.

Ww. przepisy stosuje się także do przeniesienia pracownika samorządowego jednostki samorządu terytorialnego nie znajdującej się na terenie gminy poszkodowanej w związku
z powodzią we wrześniu br. do wykonywania pracy w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, o której mowa w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, znajdującej się w jednostce samorządu terytorialnego znajdującej się na terenie gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br.

Pracownikom przysługuje zwrot kosztów przejazdów z miejsca pracy do miejsca przeniesienia do pracy w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, o której mowa w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w miejscowościach na obszarze gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br.

Wykonywanie czynności związanych z handlem

Na terenie obszaru gmin poszkodowanych w związku z powodzią we wrześniu br. w okresie do 31 grudnia br. zakaz, o którym mowa w art. 5 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r.
o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, nie obowiązuje w niedziele w zakresie wykonywania czynności związanych z handlem, polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby, oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności. Jednakże zwolnienie z tego zakazu nie obowiązuje w niedziele, w które przypada święto.

Dokumenty niezbędne do ustalenia świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych

W przypadku zniszczenia na skutek powodzi dokumentów niezbędnych do ustalenia świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych, świadczeń dla osób niepełnosprawnych lub zaopatrzenia emerytalnego przyjmuje się:

wszelkie dokumenty oraz zeznania świadków pozwalające na udowodnienie okresów zatrudnienia (ubezpieczenia) oraz czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, macierzyństwa lub sprawowania opieki;
wszelkie dokumenty pozwalające na udowodnienie wysokości ich podstawy wymiaru;
wszelkie dokumenty pozwalające na udowodnienie niepełnosprawności albo stopnia niepełnosprawności, a także wszelkie dokumenty pozwalające na ustalenie poziomu potrzeby wsparcia dla potrzeb świadczenia wspierającego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym.

Urlop na żądanie w celu usuwania skutków powodzi

W okresie od dnia 5 października do dnia 31 grudnia br. pracodawca jest obowiązany dodatkowo do udzielenia na żądanie pracownika w celu usuwania skutków powodzi w ramach przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego nie więcej niż 4 dni urlopu wypoczynkowego, w terminie wskazanym przez pracownika. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Łączny wymiar urlopu udzielonego na podstawie:

przepisu,
urlopu na żądanie przysługującego w wymiarze 8 dni, udzielonego pracownikowi zamieszkującemu na terenie gminy poszkodowanej w związku z powodzią we wrześniu br. oraz
urlopu udzielonego na podstawie art. 167² Kodeksu pracy

nie może przekroczyć 8 dni.