Praca, prawo, biznes – pod takim hasłem odbył się 27 kwietnia 2022 r. panel dyskusyjny w ramach XIV Europejskiego Forum Gospodarczego (EEC) w katowickim Europejskim Centrum Kongresowym, z udziałem Głównego Inspektora Pracy Katarzyny Łażewskiej-Hrycko.
Obok szefowej Państwowej Inspekcji Pracy w dyskusji uczestniczyli: Małgorzata Szczęsny, asystent Katedry Prawa i Ubezpieczeń Społecznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach; prof. dr hab. Jan Klimek, pracownik naukowo-dydaktyczny Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, a jednocześnie prezes Zarządu Izby Rzemieślniczej oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach i wiceprezes Związku Rzemiosła Polskiego w Warszawie; Piotr Wojciechowski, adwokat, wykładowca akademicki, publicysta i doradca Głównego Inspektora Pracy, który podczas panelu pełnił także funkcję moderatora dyskusji.
Najważniejsze tematy poruszone podczas tej ważnej rozmowy, prowadzonej na styku urzędu kontrolnego, świata nauki i biznesu, dotyczyły uprawnień, w które powinna być wyposażona PIP, by działać skutecznie w obecnych realiach polskiego rynku pracy; zakresu i metod kontroli w kontekście swobody działalności gospodarczej; ewolucji polskiego prawa pracy ze wskazaniem kierunków zmian i ich potencjalnych skutków dla biznesu; pracy zdalnej, hybrydowej i innych nowych modeli jej świadczenia w odniesieniu do praw pracownika i kontroli ich przestrzegania oraz pracy obcokrajowców w Polsce.
Szczególny nacisk paneliści położyli na ostatni temat, tak aktualny w kontekście wojny toczącej się w Ukrainie i związanym z nią napływem emigrantów. Na pytanie, czy Państwowa Inspekcja Pracy jest przygotowana na to wyzwanie, szefowa inspekcji pracy odpowiedziała:
Nasz urząd od wielu lat kontroluje zagadnienia dotyczące cudzoziemców i ich zatrudnienia w Polsce. Przepisy tak zwanej specustawy spowodowały, że zostały bardzo zliberalizowane przepisy dotyczące możliwości legalnego zatrudnienia Ukraińców. Na tę chwilę mamy 90 tysięcy osób z Ukrainy, które podjęły zatrudnienie w naszym kraju. Aż 74 procent tych osób pracuje na podstawie umów cywilnoprawnych. Większość, bo 71 procent, to kobiety. Duża część znalazła zatrudnienie poprzez agencje zatrudnienia. To nam pokazuje skalę wyzwań, z którymi PIP, ale także cały rynek pracy, będzie się musiał zmierzyć.
Katarzyna Łażewska-Hrycko podkreśliła pozytywne aspekty zasilenia rynku pracy dodatkowymi pracownikami, którzy na razie – tylko ze względu na wymogi formalne – podejmują proste prace pomocnicze, jednak niebawem – o ile zostaną w Polsce – będą mogli pracować w zawodach wyuczonych. A przecież Polska potrzebuje chociażby wykwalifikowanych pielęgniarek.
Niepokój rodzi jednak możliwość przenikania wielu uchodźców zza wschodniej granicy do szarej strefy, a także, jak to określiła Główny Inspektor Pracy, swoisty dumping socjalny. Obywatele Ukrainy, ze względu na trudną sytuację, mogą decydować się na podjęcie pracy na gorszych warunkach, za nieadekwatnie niskie wynagrodzenie.
Innym niebezpieczeństwem, na które zwrócił uwagę prof. Jan Klimek, może być wyeliminowanie z rynku małych i średnich przedsiębiorstw, w tym małych firm rodzinnych, jako konsekwencja nierównomiernie rozłożonej pomocy finansowej ze strony państwa. Jednocześnie profesor zwrócił uwagę na wyliczenia ZUS, który prognozuje, że jeśli do 2030 roku 85 procent z miliona Ukraińców w Polsce znajdzie zatrudnienie, to w ciągu roku polski budżet zasili 10 miliardów złotych.
Wiele miejsca w rozmowie zajął temat niedostatecznych uregulowań prawnych, które ujawniła pandemia i związane z nią zmiany zachodzące na rynku pracy, szczególnie problemy dotyczące uregulowań tak zwanej pracy zdalnej. Ten rodzaj działalności zawodowej, który bardzo szeroko wkroczył w życie prywatne, stając się jego nierozerwalną częścią, rodzi określone konsekwencje prawne, wyjątkowo trudne do ujęcia w zapisach kodeksowych.
Uczestniczymy w takich rozmowach, ale nie chcemy sugerować gotowych, sztywnych i hermetycznych rozwiązań. Bardziej zwracamy uwagę na kulturę bezpieczeństwa pracy, niezależnie od miejsca, w którym jest wykonywana
– podkreśliła Katarzyna Łażewska-Hrycko.
A nawiązując do roli inspekcji pracy w dzisiejszej rzeczywistości, stwierdziła:
Rola Państwowej Inspekcji Pracy bardzo się ostatnio zmieniła. To już jest nie tylko rola kontrolna, chociaż ten nadzór nad warunkami pracy być musi jako konkretne wsparcie, którego udzielamy każdemu pracownikowi. Prowadzimy też szeroko zakrojoną działalność prewencyjno-promocyjną. I to jest ta nowa twarz Państwowej Inspekcji Pracy. Staramy się stanowić także wsparcie dla przedsiębiorców w zakresie poruszania się po mocno skomplikowanym rynku zagadnień związanych z prawem pracy.
