Z udziałem Głównego Inspektora Pracy Katarzyny Łażewskiej-Hrycko odbyło się 19 września 2023 roku kolejne plenarne posiedzenie Rady Ochrony Pracy.
Posiedzenie w trybie wideokonferencji, pod przewodnictwem posła Janusza Śniadka, dotyczyło głównie prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Obok Głównego Inspektora Pracy Państwową Inspekcję Pracy reprezentowali zastępcy GIP Małgorzata Dziemińska i Dariusz Mińkowski oraz Wojciech Gonciarz, dyrektor Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy.
W pierwszej części spotkania zebrani wysłuchali i jednogłośnie przyjęli stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie edukacji w obszarze bezpieczeństwa i zdrowia jako podstawy budowania kultury bezpieczeństwa (z uwzględnieniem okresu wczesnoszkolnego).
Drugą część rozpoczęła prezentacja i prelekcja przygotowana przez ekspertów Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego na temat kontroli wykazu stanowisk, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, oraz ewidencji pracowników wykonujących te prace. Materiał ten został stanowił swoisty wstęp do przedstawionego przez dyrektora Gonciarza tematu Państwowej Inspekcji Pracy „Realizacja przez PIP kontroli wykazu stanowisk, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz ewidencji pracowników wykonujących te prace”.
Celem nowelizacji ustawy o emeryturach pomostowych, dokonanej w 2022 r., było stworzenie możliwości skutecznej weryfikacji przez Państwową Inspekcję Pracy prawidłowości realizacji przez pracodawców obowiązków wynikających z tej ustawy – poprzez zapewnienie organom inspekcji uprawnienia do dokonywania merytorycznej oceny charakteru pracy wykonywanej przez pracownika na określonym stanowisku, aby móc ją zakwalifikować jako tę, która wypełnia (lub nie) kryteria wymienione w art. 3 ust. 1-3 ustawy o emeryturach pomostowych, oraz podjęcie adekwatnej do ustaleń decyzji administracyjnej.
Przyjęta przez sądy wykładnia odbiegała od pierwotnej intencji ustawodawcy, którą było nadanie Państwowej Inspekcji Pracy uprawnień nadzorczych o pełnym merytorycznym charakterze, w zakresie kontroli pracodawców, u których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.
Taki stan rzeczy zainicjował zmianę stanu prawnego, w wyniku której rozszerzono zakres przedmiotowy kontroli Państwowej Inspekcji Pracy o kontrolę wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, oraz uzupełniono katalog środków prawnych stosowanych przez inspektorów pracy w sprawach dotyczących emerytur pomostowych o decyzje dotyczące nakazania pracodawcy umieszczenia stanowiska pracy, na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w wykazie stanowisk pracy, wykreślenia go z wykazu oraz sporządzenia korekty wpisu dokonanego w tym wykazie. Pracownik może złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy nie tylko wtedy, gdy nie został umieszczony w ewidencji, ale również wtedy, gdy jego stanowisko pracy nie zostało umieszczone w prowadzonym przez pracodawcę wykazie.
– Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że dzięki działaniom Państwowej Inspekcji Pracy łatwiejsze stało się dochodzenie roszczeń pracowników w zakresie umieszczenia ich stanowisk pracy w wykazie stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – podkreślił dyrektor Departamentu Prawnego.
W 2023 r. została uchwalona kolejna nowelizacja ustawy o emeryturach pomostowych, dokonana ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1667), która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. Przewiduje ona m.in. uchylenie wymogu wykonywania przed dniem 1 stycznia 1999 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jako jednego z warunków nabycia prawa do emerytury pomostowej. Tym samym emerytury pomostowe stracą charakter świadczenia wygasającego.
– Obecnie trudno przewidzieć, w jaki sposób będzie kształtowała się liczba napływających spraw po wejściu w życie tej zmiany i w jaki sposób wpłynie ona na funkcjonowanie Państwowej Inspekcji Pracy – zakończył wystąpienie dyrektor Gonciarz.