W związku z licznymi pytaniami dotyczącymi możliwości legalnego zatrudnienia cudzoziemca (w tym obywatela Ukrainy) posiadającego paszport, którego okres ważności upłynął, Państwowa Inspekcja Pracy wyjaśnia, co następuje:
Z punktu widzenia kontroli prowadzonych przez PIP posiadanie przez cudzoziemca ważnego dokumentu pobytowego, np.:
- wizy,
- zezwolenia na pobyt czasowy (karty pobytu) oraz
- pobyt w ramach ruchu bezwizowego
(również w przypadku, gdy obywatel Ukrainy korzysta z przedłużenia legalności pobytu na terytorium Polski z mocy prawa – do 30 września 2025 r.)
lub dokumentów potwierdzających, że obywatel Ukrainy przybył na terytorium Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, tj.:
- umieszczonej przez funkcjonariusza Straży Granicznej w trakcie kontroli granicznej pieczęci w paszporcie, potwierdzającej przekroczenie granicy RP w okresie od 24 lutego 2022 r.,
- numeru PESEL ze statusem UKR;
- dokumentu elektronicznego pl w aplikacji mobilnej mObywatel
oraz jednocześnie powiadomienia, oświadczenia lub zezwolenia na pracę
– stanowi wystarczającą podstawę do uznania pracy wykonywanej przez cudzoziemca, jak również powierzenia pracy cudzoziemcowi – za legalne. W naszej ocenie, upływ ważności paszportu nie ma wpływu na sytuację prawną cudzoziemca w zakresie legalności jego pracy.
Należy jednak zwrócić uwagę, że kwestia posiadania przez cudzoziemca paszportu, którego okres ważności upłynął, nie jest bezpośrednio objęta kompetencjami Państwowej Inspekcji Pracy – jako instytucji powołanej do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej. Warto zaznaczyć, że drugą instytucją prowadzącą kontrole legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców oraz powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom, obok Państwowej Inspekcji Pracy, jest również Straż Graniczna. Ponadto instytucja ta prowadzi także kontrole legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Polski.
W omawianym zakresie uzyskano następujące informacje z Komendy Głównej Straży Granicznej:
Zgodnie z art. 288 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach w okresie pobytu na terytorium RP cudzoziemiec jest obowiązany posiadać ważny dokument podróży (zazwyczaj jest to paszport zagraniczny) oraz dokumenty uprawniające go do pobytu na terytorium Polski, jeżeli są wymagane. Karta pobytu, jako dokument pobytowy, nie zastępuje paszportu.
W związku z powyższym cudzoziemiec, przed upływem okresu ważności dokumentu podróży (paszportu), zobowiązany jest opuścić terytorium RP lub złożyć w placówce dyplomatycznej swojego kraju pochodzenia w Polsce (ambasadzie, konsulacie) wniosek o przedłużenie dokumentu podróży lub wydanie nowego, w tym tzw. dokumentu na wyjazd („biały paszport”). Taki dokument jest, co do zasady, zgodnie z przepisami konsularnymi wydawany nawet w dniu złożenia wniosku.
Jeżeli w momencie kontroli na terytorium RP cudzoziemiec nie przedstawi co najmniej zaświadczenia, że złożył w placówce dyplomatycznej kraju pochodzenia wniosek o wydanie lub przedłużenie ważności dokumentu podróży, możliwe jest nałożenie na niego mandatu karnego w wysokości do 500 zł.