Jakie są zobowiązania pracodawcy w celu zapobiegania chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą?
W celu zapobiegania chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, każdy pracodawca obowiązany jest:
- utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy i urządzenia, służące do pomiarów tych czynników,
- przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować oraz przechowywać wyniki tych badań i pomiarów, a także udostępniać je pracownikom.
Jaki jest podział czynników występujących w środowisku pracy?
Występujące w środowisku pracy czynniki pod względem oddziaływania na organizm człowieka dzielą się na:
Czynniki szkodliwe dla zdrowia - czynniki, których oddziaływanie na pracującego może prowadzić lub prowadzi do schorzenia.
Czynniki uciążliwe - czynniki, których oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucia lub nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia.
Czynniki niebezpieczne - czynniki, które mogą prowadzić do powstania u pracującego urazu (wypadku przy pracy).
Jakie czynniki zaliczane są do szkodliwych dla zdrowia?
Kategorie czynników szkodliwych dla zdrowia to:
- czynniki fizyczne (hałas, hałas ultradźwiękowy, drgania mechaniczne/wibracja, mikroklimat, promieniowanie optyczne, pole i promieniowanie elektromagnetyczne),
- czynniki chemiczne (substancje toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze i mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze),
- czynniki biologiczne - makro- i mikroorganizmy roślinne oraz zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki).
Jakie są obowiązki pracodawcy dotyczące pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy?
Pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników, uwzględniając:
- rodzaj tych czynników oraz ich właściwości;
- procesy technologiczne i ich parametry;
- wyposażenie techniczne, w tym maszyny, urządzenia, instalacje i narzędzia, które mogą być źródłem emisji czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem wyników pomiarów tej emisji, dostarczanych przez producentów;
- środki ochrony zbiorowej i dane dotyczące ich użytkowania;
- organizację pracy i sposób wykonywania pracy;
- rzeczywisty czas narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy.
Pracodawca ma obowiązek:
- konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami działań dotyczących rozpoznania i typowania czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, a także wykonywania badań, pomiarów i pobierania próbek na stanowiskach pracy,
- przechowywania przez okres 3 lat wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, licząc od daty ich wykonania,
- niezwłocznego informowania pracowników narażonych na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy o aktualnych wynikach badań i pomiarów oraz udostępniania im tych wyników i wyjaśniania ich znaczenia,
- prowadzenia na bieżąco rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy,
- wpisywania na bieżąco wyników badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów,
- przechowywania rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia oraz kart badań i pomiarów tych czynników przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.
- niezwłocznego przekazania rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia oraz karty badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia właściwemu Państwowemu Inspektorowi Sanitarnemu w przypadku likwidacji zakładu pracy,
- niezwłocznego udostępniania pracownikowi oraz byłemu pracownikowi na jego pisemny wniosek wyników badań i pomiarów.
Z jaką częstotliwością należy przeprowadzać pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia?
W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu, o ile nie jest on czynnikiem o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, badania i pomiary wykonuje się:
- co najmniej raz na 2 lata - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS),
- co najmniej raz w roku - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS.
W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego została ustalona wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego (NDSP), pracodawca wykonuje pomiary ciągłe stężenia tego czynnika (monitoring) za pomocą urządzeń lub z uwzględnieniem procedur spełniających wymagania określone w Polskiej Normie PN-EN 482:2021-08 Narażenie na stanowiskach pracy - Procedury oznaczania stężenia czynników chemicznych - Podstawowe wymagania dotyczące parametrów procedur pomiarów czynników chemicznych lub normie ją zastępującej.
Częściej należy przeprowadzać badania i pomiary występującego w środowisku pracy czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Wykonuje się je:
- co najmniej raz na 6 miesięcy - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS;
- co najmniej raz na 3 miesiące - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości NDS.
Ponadto badania i pomiary chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, o których mowa powyżej, wykonuje się każdorazowo, jeżeli nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, w procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji, poziomu narażenia albo wystąpiły okoliczności, które uzasadniają ich ponowne wykonanie.
Kiedy można odstąpić od wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych?
Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów, wykonanych w odstępie co najmniej 2 lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, co najmniej 6 miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów tych czynników.
