Jesteś na stronie Państwowej Inspekcji Pracy

Wybierz Okręgowy Inspektorat Pracy

Obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej stanowi jeden z najważniejszych obowiązków, jakie nakładają na pracodawcę przepisy prawa pracy. Zgodnie z art. 2376 § 1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie, spełniające wymagania oceny zgodności, środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.

Co to są środki ochrony indywidualnej?

Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia lub trzymania przez użytkownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego bezpieczeństwo i zdrowie.

Środki ochrony indywidualnej to odzież ochronna (np. kombinezony, kurtki, kamizelki, bluzy, spodnie, fartuchy itd.) oraz środki ochrony kończyn (rękawice, obuwie, ochraniacze kolan, łokci, dłoni itd.), głowy (głównie hełmy), twarzy i oczu (m.in. okulary ochronne, gogle, osłony twarzy), słuchu (nauszniki, wkładki przeciwhałasowe itd.), układu oddechowego (m.in. półmaski, maski, sprzęt izolujący, w tym z doprowadzeniem powietrza), środki chroniące przed upadkiem z wysokości.

Do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się natomiast:

  • mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika,
  • środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego,
  • wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze,
  • środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym,
  • wyposażenia sportowego,
  • środków służących do samoobrony lub do odstraszania,
  • przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.

Kiedy należy przydzielać środki ochrony indywidualnej?

Środki ochrony indywidualnej dobiera się i stosuje:

  • w sytuacjach kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub wystarczająco ograniczyć związanego z nimi ryzyka przez organizację pracy lub zastosowanie środków ochrony zbiorowej,
  • odpowiednio do występujących na stanowisku pracy zagrożeń określonych na podstawie oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej warunki występujące w danym miejscu pracy, wymagania ergonomii i stan zdrowia pracownika.
Możliwość zastosowania środków ochrony zbiorowej ma zawsze pierwszeństwo przed stosowaniem środków ochrony indywidualnej.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez wyposażenia go w środki ochrony indywidualnej niezbędne do stosowania na danym stanowisku pracy.

Środki ochrony indywidualnej stanowią własność pracodawcy i dostarczane są pracownikowi nieodpłatnie.

Pracodawca zapewnia również środki ochrony indywidualnej osobom, które wykonują czynności inspekcyjne lub inne krótkotrwałe prace.

Pracownik zobowiązany jest używać przekazane środki ochrony indywidualnej zgodnie z ich przeznaczeniem, natomiast pracodawca jest uprawniony do kontroli przestrzegania tego obowiązku i podejmowania działań zmierzających do jego wyegzekwowania.

Jak prawidłowo dobrać środki ochrony indywidualnej?

Rodzaje środków ochrony indywidualnej koniecznych do stosowania w danym zakładzie pracy i dla określonych stanowisk ustala pracodawca, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami.

Prawidłowy dobór środków ochrony indywidualnej musi być poprzedzony zebraniem i przeanalizowaniem informacji bezpośrednio związanych z przyszłym stosowaniem tych środków na danych stanowiskach pracy.

Informacje te dotyczą:

  • rodzaju wykonywanej pracy,
  • rodzajów oraz natężenia lub stężenia czynników szkodliwych i niebezpiecznych,
  • poszczególnych części ciała pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych,
  • możliwego do zaakceptowania stopnia ograniczenia czynności niezbędnych podczas wykonywania pracy, w związku z używaniem środków ochrony indywidualnej,
  • pozycji, w której wykonuje się pracę,
  • konieczności przemieszczania się i zasięgu działania środków ochrony indywidualnej,
  • sposobu wentylacji pomieszczeń,
  • stopnia uciążliwości pracy,
  • niezbędnego czasu przebywania pracownika w strefie niebezpiecznej lub skażonej,
  • dodatkowych zagrożeń zewnętrznych (np. zagrożenia pożarem).

Pracodawca jest odpowiedzialny za dobór i właściwe wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej.

Jakie wymagania powinny spełniać dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej?

Zgodnie z art. 2376 § 3 Kodeksu pracy pracodawca może dostarczyć pracownikowi jedynie środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności. Wymagania te ustala rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG. Rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, bez konieczności włączenia go do prawa krajowego.

Wprowadzając środki ochrony indywidualnej do obrotu producenci powinni zapewnić, aby zostały one zaprojektowane i wytworzone zgodnie z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi zdrowia i bezpieczeństwa określonymi w rozporządzeniu. W przypadku wykazania zgodności środków ochrony indywidualnej z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi zdrowia i bezpieczeństwa w drodze odpowiedniej procedury producenci sporządzają deklarację zgodności UE i umieszczają oznakowanie CE przed wprowadzeniem środków ochrony indywidualnej do obrotu. Oznakowanie CE umieszcza się na środkach ochrony indywidualnej w sposób widoczny, czytelny i trwały. W przypadku gdy nie jest to możliwe lub nie jest to uzasadnione z uwagi na charakter środków ochrony indywidualnej, umieszcza się je na opakowaniu oraz w dokumentach towarzyszących tym środkom. Deklaracja zgodności UE oraz oznakowanie środków ochrony indywidualnej znakiem CE potwierdzają, że wykazano spełnienie zasadniczych wymagań dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa.

Dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej:

  • nie mogą same z siebie stanowić zagrożenia,
  • powinny być dopasowane do pracownika lub wyposażone w regulację umożliwiającą ich dopasowanie,
  • w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej dopasowuje się je względem siebie w sposób niepowodujący zmniejszenia właściwości ochronnych tych środków.
Środki ochrony indywidualnej powinny być przeznaczone do osobistego użytku. W wyjątkowych przypadkach środek ochrony indywidualnej może być używany przez więcej niż jedną osobę, o ile zastosowano działania wykluczające niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie lub higienę korzystających z niego pracowników.

O czym należy poinformować pracownika, któremu dostarcza się środki ochrony indywidualnej?

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o sposobach posługiwania się dostarczanymi przez niego środkami ochrony indywidualnej. W tym celu powinien udostępniać pracownikom do zapoznania się instrukcje ich użytkowania. Zapewniając pracownikom środki ochrony indywidualnej, pracodawca powinien mieć pewność, że wraz z nimi dostępne są instrukcje użytkowania, zawierające m.in. niezbędne informacje umożliwiające ustalenie: ich przeznaczenia, właściwej daty ważności lub upływu okresu ich trwałości, skuteczności ochrony, warunków ich używania, składowania, czyszczenia i konserwacji.

Jakie są wymagania przepisów bhp dotyczące konserwacji, prania, odpylania i odkażania środków ochrony indywidualnej?

Konserwacja, pranie, odpylanie i odkażanie środków ochrony indywidualnej należy do obowiązków pracodawcy. Niedopuszczalne jest powierzenie tych czynności pracownikom.

Środki ochrony indywidualnej wymienia się zgodnie ze wskazaniami producenta danego środka lub w przypadku utraty właściwości ochronnych.

Jakie prawa przysługują pracownikowi, który nie został wyposażony w niezbędne środki ochrony indywidualnej?

Pracownik, który nie został wyposażony w środki ochrony indywidualnej wymagane do stosowania na danym stanowisku pracy i brak tych środków powoduje bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia i życia może, zgodnie z art. 210 Kodeksu pracy powstrzymać się od wykonania pracy, zawiadamiając niezwłocznie o tym fakcie swojego przełożonego lub pracodawcę.

Dopuszczenie pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy, a także dostarczenie pracownikowi środków ochrony indywidualnej niespełniających wymagań oceny zgodności jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

W jakim dokumencie należy ustalić zasady wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej?

Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej po uprzedniej konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, zgodnie z art. 23711a § 1 pkt 4 Kodeksu pracy. Postanowienia dotyczące zasad wyposażania pracowników w środki ochrony indywidualnej powinny zostać określone w regulaminie pracy. Natomiast pracodawcy niezobowiązani do ustalania regulaminu pracy postanowienia te powinni zawrzeć w innym akcie wewnątrzzakładowym.

Przy ustalaniu środków ochrony indywidualnej niezbędnych do stosowania przy określonych pracach pracodawca powinien uwzględniać wskazania zawarte w tabelach nr 1-3 załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Chcesz się z nami skontaktować?

Szukaj

Logo PIP

Menu