Zatrudnianie osób niepełnosprawnych

Pracownikowi posiadającemu orzeczenie o niepełnosprawności przysługuje szereg dodatkowych uprawnień wynikających z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności podlegają  tym samym zasadom w zakresie podejmowania pracy, jak każda inna osoba ubiegająca się o zatrudnienie. Pracodawca nie może dyskryminować pracowników m.in. ze względu na niepełnosprawność.

Zaliczenie osoby do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, nie wyklucza możliwości zatrudnienia jej u pracodawcy, niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach:

• przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
• zatrudnienia w formie pracy zdalnej.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej

Rozkład czasu pracy pracowników niepełnosprawnych, przy zachowaniu zasady pięciodniowego tygodnia pracy, pracodawca może określić na dowolne dni pracy. Rozkład czasu pracy może przewidywać pracę również w weekendy.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.  

Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona (bez względu na stopień niepełnosprawności):

• w porze nocnej,
• w godzinach nadliczbowych.

Wskazana powyżej obniżona norma czasu pracy jak również zakaz zatrudniania w porze nocnej i godzinach nadliczbowych nie dotyczy:

• osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
• gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Uprawnienia do obniżonej normy czasu pracy przysługują od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, tym dniem jest dzień przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.

Wynagrodzenie za pracę osoby niepełnosprawnej

Stosowanie skróconych norm czasu pracy wobec osób zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może powodować obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.

Przykład: Jeżeli pracownik, który dotychczas pracował w oparciu o normę 8-godzinną i w umowie o pracę wynagrodzenie określono w stawce miesięcznej, np. 4000,00 zł, po przedłożeniu pracodawcy orzeczenia o zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności i przechodzi na normę 7-godzinną, zachowując prawo do wynagrodzenia miesięcznego w wysokości
4 000,00 zł.

Godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na skrócone normy czasu pracy ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.

Urlop osoby niepełnosprawnej

Prawo do dodatkowego urlopu przysługuje pracownikowi, który zaliczony został do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i wynosi 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Pracownik nabywa prawo po raz pierwszy do dodatkowego urlopu wypoczynkowego po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia go do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności. Przepracowanie jednego roku nie musi mieć miejsca u jednego pracodawcy, a także nie musi być zachowana ciągłość zatrudnienia, tylko sumujemy wszystkie okresy pracy.

W przypadku nabycia prawa do dodatkowego urlopu w trakcie roku kalendarzowego stosujemy zasady obowiązujące przy urlopie uzupełniającym, a zatem urlop ten nie będzie podlegał proporcjonalnemu obniżeniu do okresu, w którym pracownik nie miał do niego prawa. Oznacza to, że jeżeli pracownik niepełnosprawny uzyska prawo do dodatkowego urlopu w grudniu, bo w tym miesiącu upływa rok zatrudnienia po dniu zaliczenia do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, to nabywa on prawo do pełnych 10 dni dodatkowego urlopu. Prawo do kolejnego urlopu dodatkowego uprawniony pracownik niepełnosprawny nabywa 1 stycznia każdego roku kalendarzowego.

Jeśli dojdzie do rozwiązania w trakcie roku kalendarzowego stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą i nawiązania stosunku pracy z kolejnym pracodawcą, pracownik powinien otrzymać u każdego z tych pracodawców urlop wypoczynkowy w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia u każdego z nich.

Dodatkowa przerwa

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, to pracownik ma prawo do płatnej przerwy w pracy, wliczanej do czasu pracy trwającej co najmniej 15 minut.

Niezależnie od powyższego, osoba niepełnosprawna, bez względu na stopień niepełnosprawności, ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas takiej dodatkowej przerwy wynosi 15 minut i również jest wliczany do czasu pracy. Prawo do dodatkowej przerwy przysługuje od dnia przedłożenia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.

Dodatkowe dni zwolnienia od pracy

Podobnie jak uprawnienie dotyczące dodatkowego urlopu, osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje  zwolnienie od pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

• w wymiarze do 21 dni roboczych, w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku. Podstawą udzielenia powyższego zwolnienia jest wniosek lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną, o skierowanie na turnus rehabilitacyjny,
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Podstawy prawne

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym