Legalna praca cudzoziemca
Można legalnie powierzyć pracę cudzoziemcowi z państwa trzeciego, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
- pracodawca uzyska zezwolenie na pracę dla danego cudzoziemca (ewentualnie zezwolenie na pracę sezonową), inna możliwość to uzyskanie przez samego cudzoziemca zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego);
- cudzoziemiec legalnie przebywa na terytorium Polski, tzn. posiada odpowiednie dokumenty pobytowe (np. wizę lub kartę pobytu);
- podstawa pobytu cudzoziemca na terytorium Polski pozwala mu na wykonywanie pracy (nie jest to np. wiza turystyczna lub inny dokument wykluczający podjęcie pracy);
- wykonywanie pracy przez cudzoziemca nie może odbywać się na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę (w przypadku zezwolenia na pracę wyjątkowo można powierzyć cudzoziemcowi pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku na okresy łącznie nieprzekraczające 30 dni w roku kalendarzowym – pod warunkiem powiadomienia o tym w terminie 7 dni, w formie pisemnej wojewody, który wydał zezwolenie na pracę).
Dokument legalizujący pobyt i pracę
Jeśli cudzoziemiec zamierza przebywać i pracować w Polsce powyżej 3 miesięcy, może on starać się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (tzw. zezwolenia jednolitego). Wydanie takiego zezwolenia odbywa się w ramach jednego postępowania administracyjnego i – na podstawie jednego dokumentu – uprawnia cudzoziemca zarówno do pobytu, jak i do pracy w Polsce. W takim przypadku cudzoziemiec nie musi odrębnie ubiegać się o zezwolenie na pobyt (np. wizę), a pracodawca – o zezwolenie na pracę.
Dokumenty pobytowe
Obowiązujące przepisy przyjmują zasadę, że dokument pobytowy odpowiedni do wykonywania pracy (wraz z zezwoleniem na pracę, jeśli w danym przypadku jest ono wymagane) stanowi każda wiza wydana przez polskie organy (typu „C” – wiza Schengen, krótkoterminowa lub typu „D” – wiza krajowa, długoterminowa), niezależnie od celu jej wydania oraz każde zezwolenie na pobyt czasowy, z wyjątkiem wiz i zezwoleń wskazanych w przepisach jako wykluczające podjęcie pracy (wymieniono je poniżej).
- polskiej wizy, której cel wydania został oznaczony symbolem:
- „01” – cel turystyczny,
- „20” – korzystanie z ochrony czasowej,
- zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca na terytorium RP (art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach).
Ruch bezwizowy
Podstawą pobytu cudzoziemca, który wykonuje pracę na terytorium Polski, może być także ruch bezwizowy. Cudzoziemcy będący obywatelami określonych krajów mogą korzystać z ruchu bezwizowego (tzn. przekraczać granice bez konieczności uzyskania wizy lub innego dokumentu pobytowego) przy wjeździe na terytorium państw obszaru Schengen, w tym również Polski. Przywilej ten obejmuje m.in. obywateli Ukrainy, Mołdawii i Gruzji, ale tylko takich, którzy posiadają paszport biometryczny, wydany zgodnie z normami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). Okres, w którym cudzoziemiec może skorzystać z pobytu na podstawie ruchu bezwizowego, to 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu – liczy się tu łączny okres przebywania danego cudzoziemca na terytorium wszystkich państw strefy Schengen. Po upływie tego czasu cudzoziemiec, który chce nadal przebywać i wykonywać pracę w Polsce, ma obowiązek posiadać stosowny dokument pobytowy, np. odpowiednią wizę lub zezwolenie na pobyt czasowy.
Uproszczona procedura zatrudniania obywateli Ukrainy, Białorusi, Mołdawii, Gruzji i Armenii – na podstawie oświadczenia
Jeżeli cudzoziemiec jest obywatelem Ukrainy, Białorusi, Mołdawii, Gruzji lub Armenii, może on pracować bez zezwolenia na pracę pod warunkiem, że:
- pracodawca złożył w powiatowym urzędzie pracy, właściwym ze względu na swoją siedzibę lub miejsce stałego pobytu, pisemne oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, według urzędowego wzoru;
- powiatowy urząd pracy – przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca – wpisał to oświadczenie do ewidencji oświadczeń;
- praca jest wykonywana na warunkach określonych w oświadczeniu;
- okres wykonywania pracy określony w złożonym oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi jest nie dłuższy niż 24 miesiące;
- nie jest to praca uznana przez przepisy za pracę sezonową.
Istnieje możliwość powierzania pracy danemu cudzoziemcowi bez przerwy na podstawie kolejnych oświadczeń, przy czym każde z nich może zostać wpisane przez powiatowy urząd pracy do ewidencji na okres do 24 miesięcy.
Szczególne zasady zatrudniania obywateli Ukrainy – na podstawie powiadomienia na stronie: praca.gov.pl
Obywatele Ukrainy, którzy w okresie od 24 lutego 2022 r. do dnia, który zostanie określony w przyszłości w specjalnym rozporządzeniu Rady Ministrów, legalnie przybyli do Polski z Ukrainy (nie tylko bezpośrednio, ale również przez inne kraje) w związku z trwającymi w Ukrainie działaniami wojennymi i deklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mają prawo do legalnego pobytu w Polsce do 4 marca 2024 r.
Pod pojęciem obywatela Ukrainy rozumie się także małżonka obywatela Ukrainy, który nie posiada obywatelstwa ukraińskiego, jeśli przybył on na terytorium Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi na terytorium tego państwa.
Uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski jest:
- obywatel Ukrainy, który w okresie od 24 lutego 2022 r. legalnie przybył do Polski z Ukrainy w związku z trwającymi tam działaniami wojennymi i deklaruje zamiar pozostania na terytorium RP,
- każdy inny obywatel Ukrainy, który przebywa legalnie na terytorium Polski – niezależnie od tego, czy przybył do Polski przed czy po wybuchu wojny w Ukrainie oraz bez względu na formę legalnego pobytu (może to być również forma, która w myśl ogólnych przepisów nie pozwala na wykonywanie pracy, np. wiza wydana w celu turystycznym),
jeżeli zostaną spełnione łącznie 2 warunki:
- pracodawca powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy – za pośrednictwem strony internetowej: praca.gov.pl – powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy o powierzeniu pracy temu obywatelowi;
- praca jest powierzana w wymiarze czasu pracy lub liczbie godzin nie niższej niż wskazana w powiadomieniu oraz za wynagrodzeniem nie niższym niż ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, odpowiednio zwiększonym w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy.
Formy współpracy
Wykonywanie pracy przez cudzoziemca może odbywać się zarówno na podstawie przepisów kodeksu pracy, jak również kodeksu cywilnego, tj. w ramach: umowy o pracę, pracy tymczasowej, umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług lub umowy o dzieło.
Umowę z cudzoziemcem (zarówno umowę o pracę, jak i cywilnoprawną) należy zawrzeć w formie pisemnej – przed rozpoczęciem pracy przez daną osobę. Przed podpisaniem umowy trzeba przedstawić cudzoziemcowi jej tłumaczenie na język dla niego zrozumiały. W zawartej umowie należy uwzględnić wysokość wynagrodzenia nie niższą od określonej w wydanym dla danego cudzoziemca dokumencie zezwalającym na wykonywanie pracy (zezwoleniu na pracę, oświadczeniu itp.) oraz wypłacać mu wynagrodzenie co najmniej w takiej kwocie.
Obowiązujące przepisy nakazują, aby w terminie do 7 dni zgłosić cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego i opłacać co miesiąc składki na te ubezpieczenia. Nie dotyczy to umów o dzieło, istnieje jednak obowiązek poinformowania ZUS przez osobę zlecającą dzieło o nawiązaniu takiej umowy – w terminie 7 dni od dnia jej zawarcia.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
- ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
- ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
- ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
- ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę