Historia Państwowej Inspekcji Pracy
Od ponad dekady Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi intensywne działania edukacyjne w szkołach ponadgimnazjalnych i wyższych.
Program edukacyjny „Kultura bezpieczeństwa” kształtuje pozytywny stosunek do kwestii zapewnienia bezpieczeństwa pracy oraz promuje właściwe postawy i pogłębia wiedzę przyszłych pracodawców i zatrudnionych zarówno w zakresie zagrożeń zawodowych, jak regulacji prawnych. Program jest prowadzony we współpracy z kuratoriami, samorządami, ochotniczymi hufcami pracy partnerami społecznymi. Nauczyciele zainteresowani prowadzeniem takich zajęć przechodzą szkolenie, podczas którego otrzymują od PIP pomoce dydaktyczne do pracy z młodzieżą. Co roku w programie bierze udział 1 500 nauczycieli i kilkadziesiąt tysięcy uczniów.
Sztandarowym konkursem Państwowej Inspekcji Pracy jest „Pracodawca organizator pracy bezpiecznej”. Organizowany już od ponad 30 lat konkurs ma na celu wyłonienie firm dbających o bezpieczeństwo zatrudnianych osób. W kapitule zasiadają przedstawiciele inspekcji pracy, związków zawodowych i organizacji pracodawców.
Przedsiębiorcy są nagradzani w trzech kategoriach ze względu na wielkość zatrudnienia (do 50 zatrudnionych, od 51 do 250 oraz powyżej 250 pracowników). Przyznawane co roku nagrody dla firm wyróżniających się w każdej z tych kategorii pokazują, że na dbałość zdrowie i życie pracowników stać nie tylko największe firmy, ale również małe, rodzinne przedsiębiorstwa. Dlatego na wręczanej każdego roku laureatom etapu centralnego konkursu widnieją słowa Owidiusza
Mecum Tutissimus Ibis – Ze mną będziesz najbezpieczniejszy.
Dużym zainteresowaniem – zarówno wśród pracowników, także byłych, jak i pracodawców oraz przedsiębiorców – cieszą się bezpłatne porady prawne i techniczne udzielane przez ekspertów Państwowej Inspekcji Pracy.
Porady są udzielane bezpośrednio w okręgowych inspektoratach pracy i ich oddziałach na terenie całej Polski oraz bezpośrednio i telefonicznie za pośrednictwem infolinii w powstałym w 2017 roku Centrum Poradnictwa Państwowej Inspekcji Pracy przy Głównym Inspektoracie Pracy. W praktyce okazuje się, że na infolinię dzwonią także przedstawiciele korporacji zawodowych, biur księgowo-doradczych czy kancelarii prawnych. Atutem Centrum Poradnictwa PIP jest jednolite stanowisko w kwestii wykładni prawa. Liczba porad udzielanych przez ekspertów PIP podczas rozmów na infolinii, porad osobistych i pisemnych udzielanych przez wszystkie jednostki inspekcji pracy jest obecnie liczona w setkach tysięcy rocznie.
Państwowa Inspekcja Pracy nie poprzestaje na przeciwdziałaniu znanym zagrożeniom, ale identyfikuje także nowe, dotąd nieznane niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia pracowników.
Jednym z obserwowanych przez inspekcję pracy obszarów jest nanotechnologia. Materiały o rozmiarach milionowej części milimetra są wykorzystywane powszechnie w medycynie, przemyśle elektronicznym i chemicznym, produkcji tkanin czy tworzeniu konstrukcji wykorzystywanych w sporcie i motoryzacji, a nawet kosmetologii.
Ze względu na nieudokumentowany jeszcze w większości przypadków wpływ nanomateriałów na organizm człowieka, PIP zaleca daleko posuniętą ostrożność i w miarę możliwości podejmowanie działań mających na celu ograniczenie potencjalnie negatywnego wpływu takich materiałów na ludzki organizm. Tym bardziej, że obecnie nie można jednoznacznie stwierdzić, które nanomateriały są bezpieczne, a które nie. Wyniki dostępnych badań wskazują, że nanomateriały mogą rozcinać błony komórkowe lub odkładać się w organach wewnętrznych człowieka, mając nieznany jeszcze wpływ na jego zdrowie i życie.
W większości przypadków, gdy produkcja nanomateriałów jest procesem celowym, pracownicy są zabezpieczeni przed ich negatywnym oddziaływaniem przez zastosowanie hermetycznych procesów technologicznych. Takie najmniejsze cząsteczki mogą jednak oddziaływać na pracowników w sytuacjach awaryjnych lub jako niezidentyfikowany jeszcze efekt uboczny innych prac. Przykładami znanych dotychczas źródeł emisji nanocząsteczek są procesy spawania, wytapiania metali, lutowania, zgrzewania, wulkanizacji. Powstają one także w efekcie korzystania z biurowych urządzeń laserowych jak kopiarki, faksy czy drukarki.
Upadek „żelaznej kurtyny”, otwarcie granic po 1989 roku i wstąpienie Polski do Unii Europejskiej w naturalny sposób zaowocowały zaangażowaniem Państwowej Inspekcji Pracy w działania prowadzone na forum międzynarodowym.
Współpraca z zagranicznymi partnerami PIP ma wymiar wielopłaszczyznowy. Państwowa Inspekcja Pracy, podobnie jak inne urzędy inspekcji pracy państw członkowskich Unii Europejskiej, reprezentowana jest w Komitecie Wyższych Inspektorów Pracy (SLIC). Wśród zadań Komitetu wymienić można: opracowywanie i przekazywanie KE opinii na temat problemów przy stosowaniu wspólnotowych przepisów bhp; określanie wspólnych zasad działania inspekcji pracy w UE; ocena systemów inspekcji pracy państw członkowskich; koordynacja ogólnoeuropejskich kampanii inspekcyjnych; zapewnianie systemu szybkiej wymiany informacji i doświadczeń; organizowanie wymiany inspektorów pracy; opracowywanie dokumentów pomocnych w działalności inspekcji pracy.
Komitet SLIC powołuje grupy robocze do wykonania określonych zadań, zaś udział Państwowej Inspekcji Pracy w pracach tych gremiów stanowi realizację zobowiązań międzynarodowych Polski, przede wszystkim związanych z wypełnianiem deklaracji członkowskich w UE. Przedstawiciele PIP aktywnie działają m.in. w grupach roboczych SLIC ds. transgranicznego egzekwowania prawa, ds. strategii bhp, ds. nowych zagrożeń dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia zawodowego czy ds. dyrektywy maszynowej.
Ważnym elementem międzynarodowej aktywności PIP jest współpraca z Międzynarodową Organizacją Pracy (MOP), której Państwowa Inspekcja Pracy corocznie przedkłada skrót sprawozdania z działalności Urzędu. Wiedza i doświadczenie ekspertów z ramienia MOP stanowią cenne odniesienie w działaniach Inspekcji.
Strategiczną formą aktywności na forum międzynarodowym jest nawiązywanie bilateralnych stosunków z zagranicznymi odpowiednikami polskiej inspekcji w poszczególnych krajach. Współpraca dwustronna z urzędami ds. pracy wielu państw UE związana jest przede wszystkim z dużą liczbą polskich pracowników podejmujących pracę na terytorium tychże państw i skupia się przede wszystkim na wymianie informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy i przepisów bhp wobec pracowników delegowanych, ale także osób podejmujących pracę bezpośrednio u pracodawców zagranicznych. W celu usprawnienia wymiany informacji, a także zacieśnienia współpracy w innych obszarach (np. w ramach działań prewencyjnych), Państwowa Inspekcja Pracy zawarła porozumienia bilateralne z Litwą, Czechami, Belgią, Portugalią, Luksemburgiem, Bułgarią, Hiszpanią, Słowacją i Holandią. W roku 2017 podpisano również porozumienie z Estonią i Danią oraz zaktualizowano porozumienie z Norwegią.
Porozumienia obejmują nie tylko zagadnienia związane z bhp i prawem pracy, ale w większości przypadków dotyczą także wymiany informacji w sprawach dotyczących delegowania pracowników. Jest to naturalna konsekwencja zobowiązań nałożonych na PIP przez odpowiednie przepisy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, aby taką współpracę realizować. PIP nawiązała współpracę z Niemcami i Wielką Brytanią, czyli państwami, na terenie których mieszka i pracuje największa liczba polskich obywateli.
Zaangażowanie przedstawicieli urzędu w inicjatywy europejskie przejawia się również w postaci udziału w międzynarodowych konferencjach i seminariach. Z jednej strony takie działania służą poznawaniu doświadczeń i pokrewnych instytucji z innych państw oraz lepszemu zrozumieniu zjawisk zachodzących na europejskim rynku pracy. Z drugiej strony pozwalają na dzielenie się bogatymi doświadczeniami i rozległą wiedzą. PIP organizuje i jest gospodarzem międzynarodowych wydarzeń związanych z bezpieczeństwem i organizacją bezpiecznej pracy. Przykładem może być międzynarodowe seminarium zorganizowane w 2016 roku pt. „Prewencja jako metoda działania urzędów kontroli i nadzoru nad warunkami pracy”, w którym udział wzięli eksperci z Holandii, Irlandii, Litwy, Niemiec, Portugalii, Słowacji, Wielkiej Brytanii i Polski.
Państwowa Inspekcja Pracy nie ogranicza współpracy międzynarodowej do Unii Europejskiej. Urząd jest formalnym członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Inspekcji Pracy oraz Międzynarodowej Sieci Instytutów Szkoleniowych w Dziedzinie Pracy (RIIFT). Dzięki nawiązanym i utrzymywanym kontaktom, ma możliwości włączania się w różnorodne inicjatywy (np. coroczne spotkania RIIFT) oraz korzystania z wiedzy uznanych, międzynarodowych ekspertów.
Udział przedstawicieli Państwowej Inspekcji Pracy w inicjatywach międzynarodowych to jeden z elementów działań systemowych Urzędu, związanych z aktywnym uczestnictwem Polski w kształtowaniu ochrony pracy w Europie oraz współtworzeniu wspólnych zasad regulujących działalność inspekcji pracy w Unii Europejskiej.
Dzięki dużej aktywności zagranicznej Urzędu, eksperci PIP nie tylko czerpią od instytucji partnerskich przykłady dobrych praktyk i nowoczesnych rozwiązań, które mogą być następnie wdrażane w działalności kontrolnej czy prewencyjnej w celu optymalizacji efektów pracy polskich służb, ale również dzielą się swoją rozległą wiedzą merytoryczną, profesjonalizmem i zaangażowaniem, które są niezwykle cenione przez partnerów PIP. Kompetentne kadry, nowoczesne narzędzia oraz efekty działań informacyjno-edukacyjnych na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy zostały docenione przez międzynarodowy zespół ekspertów Komitetu Wyższych Inspektorów Pracy (SLIC) w związku z oceną systemu inspekcji pracy w Polsce.
O aktualnych działaniach na arenie międzynarodowej informujemy na bieżąco.
Do skutecznej realizacji zadań powierzonych Państwowej Inspekcji Pracy niezbędna jest profesjonalna kadra. Jej kształcenie zapewnia Ośrodek Szkolenia PIP im. prof. Jana Rosnera we Wrocławiu. Patron kuźni inspektorskich kadr był inicjatorem i propagatorem badań oraz zastosowań ergonomii w Polsce, a także członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego.
Początki OS PIP sięgają 1950 roku, kiedy rozpoczęto budowę szkoły przy ulicy Kopernika 5. Był to pierwszy wybudowany od podstaw budynek po II wojnie światowej we Wrocławiu. Nowo powstały obiekt, w którym ulokowano szkołę inspekcji pracy, włączono w kompleks zabudowań dotychczasowego ośrodka szkolenia aktywu związkowego zlokalizowanego w kompleksie budynków obok. Szkole postawiono zadanie przygotowania kandydatów do objęcia stanowisk technicznych inspektorów pracy. Od kandydatów wymagano posiadania wyższego lub średniego wykształcenia technicznego, znajomości technologii procesów produkcyjnych oraz złożenia egzaminu przed komisją powołaną przez Głównego Inspektora Pracy CRZZ.
Ustawą z dnia 6 marca 1981 roku o Państwowej Inspekcji Pracy, zgodnie z którą inspekcja pracy znowu stała się służbą państwową, inspekcyjna szkoła została przekształcona w Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Kadr Państwowej Inspekcji Pracy podporządkowany Głównemu Inspektorowi Pracy. Cykl szkolenia inspektorów pracy uległ jednak przerwaniu po wprowadzeniu stanu wojennego. W grudniu 1981 roku, decyzją ówczesnych władz ośrodek zmuszony został do przerwania działalności w związku z przejęciem obiektu na potrzeby skoszarowania w nim funkcjonariuszy ZOMO i innych służb mundurowych. Działalność szkoleniowa została wznowiona w marcu 1983 roku Od wejścia w życie ustawy z dnia 6 marca 1981 roku o Państwowej Inspekcji Pracy do 2018 roku mury ośrodka opuściło 2551 absolwentów aplikacji inspektorskich.
Na lata dziewięćdziesiąte przypadł też okres systematycznej modernizacji obiektów ośrodka, głównie jego bazy hotelowej oraz części dydaktycznej. Do użytku słuchaczy została oddana m.in. nowa pracownia komputerowa, wdrożono także systemy informatyczne i nowe programy szkoleniowe związane z nowatorskim podejściem do spraw bhp.
Od 2011 roku Ośrodek Szkolenia PIP zmienił status organizacyjno-prawny i stał się jednostką organizacyjną Państwowej Inspekcji Pracy.
Kształcenie inspektorów pracy i organizowanie kursów podnoszących kwalifikacje wszystkich pracowników Państwowej Inspekcji Pracy nie są jedynymi działaniami realizowanymi w OS PIP we Wrocławiu. Ośrodek uczestniczy także w organizacji licznych międzynarodowych spotkań i wizyt wynikających z udziału Państwowej Inspekcji Pracy w europejskich projektach, służących budowaniu wspólnej strategii na rzecz ochrony i bezpieczeństwa pracy w krajach unijnych. Jest też miejscem konferencji naukowych, a także spotkań partnerów społecznych.
